1. Phân biệt tiền điện tử với tiền ảo và tiền công nghệ số

các định nghĩa về một số cách kiếm tiền online (electronic money/e-money) hiện nay trên thế giới thường được hiểu ở khuôn khổ khá rộng. Thí dụ, ngân hàng Trung ương Châu Âu (ECB) mô tả tiền điện tử là giá trị tiền tệ được lưu trữ trên một trang bị điện tử được sử dụng nhiều để tiến hành thương lượng trả tiền cho các doanh nghiệp khác không hề là công ty phát hành. Còn ngân hàng trả tiền quốc tế (BIS) khái niệm tiền điện tử là giá trị được lưu trữ hoặc sản phẩm trả trước, trong đấy thông báo về khoản tiền hoặc trị giá khả dụng của khách hàng được lưu trữ trên một thiết bị điện tử thuộc sở hữu của khách hàng. Những khái niệm này khá phức tạp, có thể gây ra nhầm lẫn về nội hàm của tiền điện tử, khó phân biệt với tiền ảo, tiền phương pháp số và thậm chí là cả tiền di động (mobile money).

Xem thêm: mt5 là gì

Trong thực tế, tiền điện tử đã được xác định và phân biệt rõ ràng với các loại tiền khác duyệt 4 đặc điểm chính. Trước nhất, tiền điện tử phải là tiền pháp định (legal tender). Theo đấy, tiền điện tử có phần lớn 3 chức năng của tiền là dự trữ (store value), bàn bạc (medium of exchange) và hạch toán (unit of account). Đồng thời, tiền điện tử cũng luôn được diễn tả dưới dạng trị giá của tiền pháp định của một quốc gia (thí dụ VND, đô la, SGD...). Thêm nữa, tiền điện tử cũng được nhà băng Trung ương (NHTW) đảm bảo.

Thứ hai, tiền điện tử có thể do nhà băng phát hành hoặc cũng có thể do công ty phi ngân hàng phát hành. Như vậy nên, để đảm bảo an toàn cho người dùng, tất cả quốc gia luôn có quy định rất chặt chẽ đối với các tổ chức phát hành tiền điện tử. Đối với các ngân hàng, NHTW có hệ thống các quy định chặt chẽ về an toàn hoạt động, quản trị rủi ro, tỷ lệ dữ trữ đề xuất, bảo hiểm tiền gửi… Đối với những công ty phi nhà băng, NHTW có các quy định về cấp phép, về giám sát… và thường nhật phải tiến hành ký quỹ tại hệ thống ngân hàng (tương ứng với số tiền phát hành với một tỷ lệ nhất định).

Thứ ba, tiền điện tử có công thức đảm bảo tiền tệ (monetary regimes) của NHTW. Theo ấy, tiền điện tử do những nhà băng phát hành sẽ được bảo đảm bằng tỷ lệ dữ trữ đề nghị tại NHTW, còn tiền điện tử do những doanh nghiệp phi ngân hàng phát hành sẽ được đảm bảo bằng cơ chế ký quỹ tại hệ thống ngân hàng (với một tỷ lệ ký quỹ nhất định). Thường ngày, tỷ lệ ký quỹ này sẽ cao hơn rộng rãi so với tỷ lệ dự trữ buộc phải do các quy định an toàn ứng dụng đối với những tổ chức này thấp hơn rộng rãi so với ngân hàng. Tỷ lệ ký quỹ tại 1 vài quốc gia theo cách tiếp cận cẩn trọng ở mức 100%. Đây cũng là điểm khác biệt mấu chốt giữa tiền nhà băng (bank notes) với tiền điện tử (e-money).

Thứ tư, tiền điện tử chỉ được lưu trữ trong các sản phẩm điện tử gồm hai loại: (i) phần cứng (hard-ware based products) như thẻ chíp, điện thoại sáng tạo gắn chíp và (ii) dữ liệu dựa trên phần mềm (soft-ware based) như ví điện tử Paypal.

Xem thêm: mô hình lá cờ

Đối với tiền ảo (virtual currency), ECB khái niệm như sau: “Đồng tiền ảo là một loại tiền công nghệ số không chịu sự quản lý, được phát hành bởi các người tăng trưởng phần mềm (developers) thường đồng thời là người kiểm soát hệ thống; được sử dụng và ưng ý trả tiền giữa những thành viên của một cộng đồng ảo cố định”. Thí dụ, tiền ảo Pokecoins trong trò chơi Pokemon GO hoặc khoản tiền Facebook được sử dụng cho truyền bá hay các trò chơi trên app Facebook... Theo đó, có thể thấy tiền ảo và tiền điện tử rất khác nhau. Tiền ảo không phải là tiền pháp định nên không gắn với quyền mặc định được chuyển đổi sang tiền pháp định và được NHTW bảo đảm. Các tổ chức phát hành tiền ảo cũng ko chịu sự điều hành, giám sát chặt chẽ của NHTW. Cùng lúc, phạm vi hoạt động của tiền ảo thường khá hẹp chỉ trong phạm một cùng đồng và dùng cho mục tiêu nhất mực (thí dụ, game online). Kể cách khác, tiền ảo mang phổ quát đặc điểm của hàng hóa bàn bạc hơn là một đồng bạc. Mặc dầu vậy, hiện nay tiền ảo đang từng thao tác vững mạnh với loại tiền ảo có thể quy đổi (convertible virtual currency) nhưng chỉ gắn nghĩa vụ của công ty phát hành mà ko gắn với nghĩa vụ của NHTW và phạm vi hoạt động cũng chỉ ở khuôn khổ một cùng đồng như nêu trên.

Còn tiền công nghệ số hay tiền mã hóa (crytocurrency): được tạo ra bởi những thuật toán mã hóa phức tạp, được giao dịch, bàn luận hoàn toàn trên môi trường Internet và hiện nay chưa chịu sự quản lý của bất kỳ tư nhân hay công ty nào (trừ khi được NHTW trực tiếp phát hành). Thí dụ tiêu biểu của tiền kỹ thuật số là Bitcoin, Ethereum... Có thể xác định gốc của tiền mã hóa là tiền ảo nhưng đang vững mạnh để có rộng rãi đặc điểm của tiền điện tử như khả năng chuyển đổi thành tiền pháp định, khả năng thanh toán, còn khả năng tích trữ trị giá thì ít hơn (do luôn biến động nhiều)... Mặc dầu vậy, tiền kỹ thuật số vẫn còn khoảng cách rất xa để trở thành tiền điện tử với lý do quan trọng nhất là sự xác nhận của NHTW tất cả quốc gia. Khi NHTW tất cả quốc gia không thừa nhận, đồng bạc phương pháp số sẽ không được bảo đảm và ko có khả năng quy đổi ở khuôn khổ rộng như tiền điện tử. Hiện nay tiền phương pháp số đang được tăng trưởng theo hướng khai thác các lợi thế, Về ưu điểm của công nghệ chuỗi khối - blockchain (như giá cả giao dịch thấp, độ an toàn bảo mật cao, dễ dàng, chóng vánh...) hơn là theo hướng dùng đồng bạc phương pháp số như 1 đồng bạc thực sự.

Một loại tiền khác cũng thường bị hiểu nhầm ấy là tiền di động (mobile money), nghĩ rằng tiền di động và tiền điện tử khác nhau. Tuy nhiên, theo khái niệm của Hiệp hội thông tin di động thế giới (GSMA), Mobile money có thể được hiểu ngắn gọn là tiếp cận nhà cung cấp tài chính qua điện thoại di động. khái niệm này rộng và bao hàm rất nhiều ý nghĩa của nhà cung cấp này, nhất là trong khoảng góc độ người sử dụng. Theo đấy, với bản chất là tiền pháp định, tiền di động có thể hiểu là một dạng thức tiền điện tử do đơn vị (thường là nhà mạng) cung cấp dịch vụ trung gian trả tiền phát hành và định danh quý khách chuẩn y cơ sở dữ liệu thuê bao di động. Dạng thức này chính là ví điện tử trên thuê bao di động, ko cần liên kết với tài khoản ngân hàng. Doanh nghiệp nguồn vốn quốc tế (IFC) cũng nghĩ rằng, mobile money là một dạng tiền điện tử, trong ấy các đàm phán thanh toán và tài chính được tiến hành trên điện thoại di động, có thể trực tiếp hoặc không trực tiếp gắn với tài khoản ngân hàng.

hai. Quy định về tiền điện tử tại Việt Nam

Tại Việt Nam, hiện nay vẫn chưa có một văn bản pháp lý nào quy định định nghĩa tiền điện tử. Tuy vậy, 1 số văn bản đã quy định những dạng thức của tiền điện tử gồm ví điện tử, thẻ trả trước… như tại Luật ngân hàng Nhà nước (2010), Luật những tổ chức tài chính (2010), Nghị định số 101/2012/NĐ-CP của Chính phủ về thanh toán không dùng tiền mặt và Nghị định số 80/2016/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung một vài điều của Nghị định số 101/2012/NĐ-CP, Thông tư số 19/2016/TT-NHNN quy định về hoạt động thẻ ngân hàng (được sửa đổi bởi Thông tư số 26/2017/TT-NHNN). Hiện nay, Dự thảo Nghị định quy định về trả tiền không dùng tiền mặt sửa đổi đã hợp nhất đưa ra định nghĩa rõ ràng về tiền điện tử:“Tiền điện tử là trị giá tiền tệ lưu trữ trên các phương tiện điện tử được trả trước bởi quý khách cho nhà băng, chi nhánh nhà băng nước ngoài, đơn vị phân phối nhà cung cấp trung gian trả tiền để tiến hành giao dịch thanh toán và được bảo đảm trị giá tương ứng tại ngân hàng, bao gồm: thẻ trả trước, ví điện tử, tiền di động”.

So sánh với những định nghĩa trên thế giới, có thể thấy định nghĩa trong dự thảo hơi phù hợp và có phần dễ hiểu, rõ ràng và dễ phân biệt hơn. Quan yếu hơn là việc thống nhất đưa cả 3 loại hình tiền điện tử vào văn bản pháp lý không những giúp ngừng rõ ràng khuôn khổ của tiền điện tử mà còn giúp công tác điều hành được thống nhất về một làm mối là NHNN, trong khoảng đấy lấp được lỗ hổng trong công tác điều hành đối với mobile money hiện vẫn đang để trống.

song song, các quy định trong dự thảo can hệ tới tổ chức phi ngân hàng cũng giúp phân biệt rõ đơn vị phát hành tiền điện tử hợp pháp (được cấp phép, giám sát hoạt động) với doanh nghiệp hoạt động không phép, phi pháp. Qua ấy, giúp phân biệt rõ giữa tiền điện tử “hợp pháp” với tiền ảo, tiền điện tử “bất hợp pháp”, giúp những cơ quan có thẩm quyền trong ngăn phòng ngừa các hành vi tù nhân trong ngành nghề này vốn dĩ diễn biến phức tạp thời gian qua.

Nắm bắt khuynh hướng, cập nhật thông báo về đường ma là gì tại Việt Nam