1. Phân biệt tiền điện tử với tiền ảo và tiền phương pháp số

những khái niệm về một số cách kiếm tiền online (electronic money/e-money) hiện nay trên thế giới thường được hiểu ở phạm vi hơi rộng. Tỉ dụ, nhà băng Trung ương Châu Âu (ECB) diễn đạt tiền điện tử là giá trị tiền tệ được lưu trữ trên một thiết bị điện tử được sử dụng phổ biến để tiến hành đàm phán trả tiền cho những doanh nghiệp khác không phải là công ty phát hành. Còn nhà băng thanh toán quốc tế (BIS) khái niệm tiền điện tử là giá trị được lưu trữ hoặc sản phẩm trả trước, trong đó thông tin về khoản tiền hoặc giá trị khả dụng của quý khách được lưu trữ trên một trang bị điện tử thuộc sở hữu của quý khách. Các khái niệm này khá phức tạp, có thể gây ra lầm lẫn về nội hàm của tiền điện tử, khó phân biệt với tiền ảo, tiền công nghệ số và thậm chí là cả tiền di động (mobile money).

Xem thêm: mt5 là gì

Trong thực tế, tiền điện tử đã được xác định và phân biệt rõ ràng với những loại tiền khác duyệt y 4 đặc điểm chính. Trước nhất, tiền điện tử phải là tiền pháp định (legal tender). Theo đó, tiền điện tử có hầu hết 3 chức năng của tiền là dự trữ (store value), đàm luận (medium of exchange) và hạch toán (unit of account). Song song, tiền điện tử cũng luôn được miêu tả dưới dạng giá trị của tiền pháp định của một đất nước (thí dụ Việt Nam Đồng, đô la Mỹ, SGD...). Bên cạnh đó, tiền điện tử cũng được ngân hàng Trung ương (NHTW) bảo đảm.

Thứ hai, tiền điện tử có thể do nhà băng phát hành hoặc cũng có thể do đơn vị phi nhà băng phát hành. Thế nên, để đảm bảo an toàn cho người sử dụng, các quốc gia luôn có quy định rất chặt chẽ đối với các tổ chức phát hành tiền điện tử. Đối với những ngân hàng, NHTW có hệ thống các quy định chặt chẽ về an toàn hoạt động, quản trị rủi ro, tỷ lệ dữ trữ buộc phải, bảo hiểm tiền gửi… Đối với những công ty phi ngân hàng, NHTW có các quy định về cấp phép, về giám sát… và thường nhật phải thực hiện ký quỹ tại hệ thống nhà băng (tương ứng với số tiền phát hành với một tỷ lệ nhất định).

Thứ ba, tiền điện tử có cơ chế bảo đảm tiền tệ (monetary regimes) của NHTW. Theo đó, tiền điện tử do những nhà băng phát hành sẽ được đảm bảo bằng tỷ lệ dữ trữ bắt buộc tại NHTW, còn tiền điện tử do các doanh nghiệp phi ngân hàng phát hành sẽ được đảm bảo bằng công thức ký quỹ tại hệ thống ngân hàng (với một tỷ lệ ký quỹ nhất định). Bình thường, tỷ lệ ký quỹ này sẽ cao hơn rộng rãi so với tỷ lệ dự trữ đề nghị do những quy định an toàn ứng dụng đối với các tổ chức này thấp hơn nhiều so với ngân hàng. Tỷ lệ ký quỹ tại một vài đất nước theo cách tiếp cận cẩn trọng ở mức 100%. Đây cũng là điểm khác biệt chủ chốt giữa tiền nhà băng (bank notes) với tiền điện tử (e-money).

Thứ tư, tiền điện tử chỉ được lưu trữ trong các sản phẩm điện tử gồm 2 loại: (i) phần cứng (hard-ware based products) như thẻ chíp, điện thoại thông minh gắn chíp và (ii) dữ liệu dựa trên phần mềm (soft-ware based) như ví điện tử Paypal.

Xem thêm: mô hình lá cờ

Đối với tiền ảo (virtual currency), ECB định nghĩa như sau: “Đồng tiền ảo là một loại tiền phương pháp số không chịu sự điều hành, được phát hành bởi những người vững mạnh phần mềm (developers) thường song song là người kiểm soát hệ thống; được sử dụng và chấp thuận thanh toán giữa những thành viên của một cộng đồng ảo khăng khăng”. Thí dụ, tiền ảo Pokecoins trong trò chơi Pokemon GO hoặc khoản tiền Facebook được sử dụng cho truyền bá hay các trò chơi trên app Facebook... Theo đó, có thể thấy tiền ảo và tiền điện tử rất không giống nhau. Tiền ảo không phải là tiền pháp định nên không gắn với quyền mặc định được chuyển đổi sang tiền pháp định và được NHTW bảo đảm. Những doanh nghiệp phát hành tiền ảo cũng không chịu sự điều hành, giám sát chặt chẽ của NHTW. Đồng thời, khuôn khổ hoạt động của tiền ảo thường tương đối hẹp chỉ trong phạm một cùng đồng và dùng cho mục tiêu nhất quyết (thí dụ, game online). Nhắc cách khác, tiền ảo mang nhiều đặc điểm của hàng hóa đàm đạo hơn là một đồng tiền. Dù rằng vậy, hiện nay tiền ảo đang từng thao tác tăng trưởng với loại tiền ảo có thể quy đổi (convertible virtual currency) nhưng chỉ gắn nghĩa vụ của doanh nghiệp phát hành mà ko gắn với trách nhiệm của NHTW và phạm vi hoạt động cũng chỉ ở khuôn khổ một cùng đồng như nêu trên.

Còn tiền phương pháp số hay tiền mã hóa (crytocurrency): được cho ra bởi các thuật toán mã hóa phức tạp, được thương lượng, trao đổi hoàn toàn trên môi trường Internet và hiện nay chưa chịu sự quản lý của bất kỳ tư nhân hay tổ chức nào (trừ lúc được NHTW trực tiếp phát hành). Ví dụ điển hình của tiền phương pháp số là Bitcoin, Ethereum... Có thể xác định gốc của tiền mã hóa là tiền ảo nhưng đang tăng trưởng để có phổ thông đặc điểm của tiền điện tử như khả năng chuyển đổi thành tiền pháp định, khả năng trả tiền, còn khả năng tàng trữ giá trị thì ít hơn (do luôn biến động nhiều)... Mặc dầu vậy, tiền phương pháp số vẫn còn khoảng cách rất xa để trở nên tiền điện tử với lý do quan trọng nhất là sự công nhận của NHTW tất cả quốc gia. Lúc NHTW tất cả các nước không thừa nhận, đồng bạc công nghệ số sẽ không được đảm bảo và ko có khả năng quy đổi ở khuôn khổ rộng như tiền điện tử. Hiện nay tiền công nghệ số đang được lớn mạnh theo hướng khai thác các lợi thế, Ưu điểm của công nghệ chuỗi khối - blockchain (như chi phí thương lượng thấp, độ an toàn bảo mật cao, thuận lợi, nhanh chóng...) hơn là theo hướng dùng đồng bạc kỹ thuật số như 1 đồng tiền đích thực.

Một loại tiền khác cũng thường bị hiểu nhầm đấy là tiền di động (mobile money), cho rằng tiền di động và tiền điện tử không giống nhau. Tuy thế, theo định nghĩa của Hiệp hội thông báo di động toàn cầu (GSMA), Mobile money có thể được hiểu ngắn gọn là tiếp cận nhà cung cấp nguồn vốn qua điện thoại di động. khái niệm này rộng và bao hàm hồ hết ý nghĩa của nhà sản xuất này, nhất là từ góc độ người sử dụng. Theo đó, với bản chất là tiền pháp định, tiền di động có thể hiểu là một dạng thức tiền điện tử do doanh nghiệp (thường là nhà mạng) cung cấp dịch vụ trung gian thanh toán phát hành và định danh khách hàng chuẩn y cơ sở dữ liệu thuê bao di động. Dạng thức này chính là ví điện tử trên thuê bao di động, không cần liên kết với tài khoản ngân hàng. Công ty tài chính quốc tế (IFC) cũng quan niệm rằng, mobile money là một dạng tiền điện tử, trong đó các giao dịch thanh toán và tài chính được thực hiện trên điện thoại di động, có thể trực tiếp hoặc không trực tiếp gắn với account nhà băng.

hai. Quy định về tiền điện tử tại Việt Nam

Tại Việt Nam, hiện nay vẫn chưa có một văn bản pháp lý nào quy định định nghĩa tiền điện tử. Tuy nhiên, 1 vài văn bản đã quy định các dạng thức của tiền điện tử gồm ví điện tử, thẻ trả trước… như tại Luật ngân hàng Nhà nước (2010), Luật các tổ chức tín dụng (2010), Nghị định số 101/2012/NĐ-CP của Chính phủ về thanh toán không dùng tiền mặt và Nghị định số 80/2016/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung một vài điều của Nghị định số 101/2012/NĐ-CP, Thông tư số 19/2016/TT-NHNN quy định về hoạt động thẻ nhà băng (được sửa đổi bởi Thông tư số 26/2017/TT-NHNN). Hiện nay, Dự thảo Nghị định quy định về thanh toán ko dùng tiền mặt sửa đổi đã hợp nhất đưa ra định nghĩa rõ ràng về tiền điện tử:“Tiền điện tử là giá trị tiền tệ lưu trữ trên các công cụ điện tử được trả trước bởi khách hàng cho nhà băng, chi nhánh nhà băng nước ngoài, đơn vị sản xuất nhà sản xuất trung gian thanh toán để tiến hành đàm phán thanh toán và được đảm bảo trị giá tương ứng tại nhà băng, bao gồm: thẻ trả trước, ví điện tử, tiền di động”.

So sánh với các định nghĩa trên toàn cầu, có thể thấy khái niệm trong dự thảo hơi phù hợp và có phần dễ hiểu, rõ ràng và dễ phân biệt hơn. Quan trọng hơn là việc thống nhất đưa cả 3 loại hình tiền điện tử vào văn bản pháp lý không những giúp ngừng rõ ràng phạm vi của tiền điện tử mà còn giúp công việc quản lý được hợp nhất về một làm mai là NHNN, từ đấy lấp được lỗ hổng trong công tác quản lý đối với mobile money hiện vẫn đang để trống.

song song, các quy định trong dự thảo can hệ tới công ty phi nhà băng cũng giúp phân biệt rõ tổ chức phát hành tiền điện tử hợp pháp (được cấp phép, giám sát hoạt động) với doanh nghiệp hoạt động không phép, phạm pháp. Qua ấy, giúp phân biệt rõ giữa tiền điện tử “hợp pháp” với tiền ảo, tiền điện tử “bất hợp pháp”, giúp các cơ quan có thẩm quyền trong ngăn phòng ngừa các hành vi tù trong ngành nghề này vốn dĩ diễn biến phức tạp thời gian qua.

Nắm bắt xu hướng, cập nhật thông báo về đường ma là gì tại Việt Nam